اختلال نافرمانی مقابله ای ODD از جمله اختلالات کنترل تکانه است که کودکان مبتلا اغلب الگوی رفتار منفی گرایانه، خصمانه و نافرمان را حداقل به مدت شش ماه از خود بروز می‌دهند. همچنین کودک خصوصیات کینه جویی، خلق زودرنج و رفتارهای سرکشانه را حداقل در تعامل با یکی از افراد غیر خانواده نمایش می‌دهد. ODD معمولا بین 8 تا 12  سالگی نمایان می‌شود و عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، محیط و تربیت نقش عمده‌ای در این اختلال ایفا می‌کنند. با این حال با توجه به اینکه این کودکان در آینده به عنوان فردی بزهکار شناسایی شده و با ترک تحصیل و مشکلات اجتماعی مواجهه می‌شوند؛ اهمیت درمان و توجه به آنان بسیار زیاد است. در این راه مشاوره کودک می‌تواند به شما در درمان هرچه سریع‌تر و آشنایی با نشانه‌ها یاری رسان باشد.

فهرست مطالب

• اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) چیست؟
• علائم اختلال نافرمانی مقابله ای ODD چیست؟
• علل اختلال نافرمانی مقابله ای 0DD
• چه آیندهای در انتظار کودکان دارای اختلال نافرمانی مقابله جویانه است؟
• پیشگیری از بروز اختلال odd
• درمانهای اختلال نافرمانی مقابله ای
  • دارو درمانی
  • درمان شناختی-رفتاری ODD
  • آموزش مدیریت والدین
  • خانواده درمانی

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال نافرمانی مقابله ای ODD می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) چیست؟

نافرمانی مقابله ای اختلالی است که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی در دسته اختلالات کنترل تکانه قرار دارد. در این‌اختلال کودکان به طور دائم خشمگین می‌شوند و پرخاشگری نشان می‌دهند. در کنار این مسئله نافرمانی و لجبازی نیز می‌کنند. عمدا کارهایی را انجام می‌دهند که باعث آزار و اذیت دیگران شود و یا آن‌ها را تحریک می‌کنند تا عصبانی شوند. این اختلال در سنین پیش دبستانی رایج است و می‌تواند زمینه ساز اختلال سلوک در مراحل بعدی زندگی فرد باشد.

کودکان مبتلا به ODD دو خصیصه اصلی دارند.

1. سطوح بالای واکنش پذیری هیجانی: به این معنا که دارای واکنش پذیری هیجانی بالایی هستند و به سرعت به اتفاقات و اطرافیان خود واکنش نشان می‌دهند.

2. عدم تحمل ناکامی: نمی‌توانند مخالفت والدین خود را برای کاری تحمل کنند و تحمل حرف “نه” شنیدن را ندارند که همین ویژگی میتواند به بحث و جدل با والدین، معلمان و سایر افراد منجر میشود.

برای آشنایی بیشتر در زمینه کودکان استثنایی کلیک کنید.

علائم اختلال نافرمانی مقابله ای ODD چیست؟

در این اختلال فرد مجموعه‌ای از نشانههایی مانند عصبانیت، خشم، جر و بحث، نافرمانی و لجبازی، بی‌اعتنایی، کینه توزی و تلاش برای ناراحت کردن دیگران را از خود نشان می‌دهد. این نشانهها را میتوان به سه مجموعه کلی تقسیم بندی کرد.

خلق خشمگین و تحریک پذیر

• فرد نمیتواند جلوی عصبانیت خود را بگیرد و یا خشم خود را کنترل کند.
• زودرنج است و به آسانی ناراحت میشود.
• معمولا عصبانی است یا اوقات تلخی میکند.

رفتارهای جر و بحث جویانه و چالش برانگیزانه

• معمولا با بزرگسالان جر و بحث میکند.
• کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای معمولا با قوانین مخالفت میکند و از درخواستهای بزرگسالان اطاعت نمیکند.
• دیگران را عمدا ناراحت میکند.
• در مورد اشتباهات خود دیگران را مقصر میداند.

کینه توزی و بدجنسی

در 6 ماه گذشته حداقل دوبار از سر کینه توزی و بدجنسی خواسته به دیگران آسیب برساند و یا آن‌ها را ناراحت کند.

برای آشنایی بیشتر با نشانه های اختلالات عصبی رشدی کلیک کنید.

علل اختلال نافرمانی مقابله ای 0DD

گروهی از روانشناسان علت این اختلال را در خانواده و تربیت بیش از حد سخت گیرانه و ضد و نقیض دار آنها میدانند و گروهی دیگر ناشی از آن میدانند که کودکان میخواهند تا رفتار والدین خود را تقلید کنند. ODD در کودکانی که مسئولیت تربیت آن چندین بار بر عهده افراد مختلف قرار گرفته است، بیشتر دیده میشود. به نظر میرسد عوامل ژنتیکی نیز در این بیماری نقش مهمی دارند. علاوه بر این وضعیت بد اجتماعی-اقتصادی، استرس‌های ناشی از زندگی میتوانند از دیگر دلایل مهم این اختلال باشند. با این حال تمام دلایل ذکر شده قطعی نیستند و به همین جهت دو فرضیه درباره علت اختلال odd وجود دارد.

نظریه تحولی: طبق این نظریه کودکان دارای اختلال نافرمانی مقابله ای از زمان نوپایی در یادگیری مشکل داشته اند. آن ها توانایی یادگیری از والدین و یا هرکس دیگری که از نظر احساسی وابسته بوده اند را نداشته اند. 

نظریه یادگیری: این نظریه بر این اساس است که نگرش های منفی اختلال نافرمانی مقابله ای ناشی از آموخته‌های کودک است. در واقع کودک در اثر تقویت های منفی که توسط والدین و اطرافیان صورت میگرفته، دچار این اختلال شده‌اند.

چه آیندهای در انتظار کودکان دارای اختلال نافرمانی مقابله جویانه است؟

این کودکان به دلیل رفتارهای پرخاشگرانه خود، مقاومت و بحث کردن با دیگران و اصرار بر حل مشکلات خودشان بدون نیاز به کمک دیگران، کم کم به افرادی منزوی تبدیل میشوند. در مدرسه هیچ دوستی نخواهند داشت و رابطه مناسبی با والدین، معلمها و اطرافیان خود ایجاد نمیکنند. در کنار این مسائل دچار افت عملکرد تحصیلی میشوند و روابط اجتماعی آنها مختل میشود و به عنوان فردی بزهکار در جامعه شناخته می‌شوند. این شکستها موجب میشوند تا کودک احساس افسردگی کند. از پیامدهای دیگر ODD کاهش اعتماد بنفس، پایین آمدن عزت نفس و حتی گاهی گرایش نوجوانان مبتلا به سوء مصرف مواد و الکل است.

پیشگیری از بروز اختلال odd

همانطور که گفته شد دلیل اصلی بروز او دی دی مشخص نیست. در عوض رویکردهای به خصوصی برای جلوگیری از بروز این اختلال اتخاذ می شود. برای مثال مداخله زودهنگام به واسطه روانشناس کودک و نوجوان در دوران خردسالی کمک زیادی در پیشگیری از این مساله می کند. چرا که مهارت های ارتباطی و نحوه برخورد با خشم کودک به طور کامل آموزش داده می شود.

در دوران نوجوانی نیز یادگیری مهارت های اجتماعی، رفع مشکلات مدرسه، ارتباط صحیح با همسالان و برنامه های مدرسه می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش نشانگان odd داشته باشد. خانواده نیز با اقدامات زیر میتوانند سلامت فرزندشان را تضمین کنند.

• دریافت کمک تخصصی مشاوره کودک و نوجوان
• استفاده از کارگاه های آموزشی خانواده در مراکز معتبر
• مطالعه کتاب های آموزشی و استفاده از مهارت های ارتباطی و پیروی از برنامه درمانی

درمانهای اختلال نافرمانی مقابله ای

درمان ODD براساس عواملی مانند سن، شدت بیماری و توانایی کودک برای مشارکت تعیین میگردد. به طور کلی درمان مجموعه‌ای از رواندرمانیهای مختلف، آموزش والدین و کودکان است. شما می‌توانید این درمان‌ها را توسط مجرب ترین متخصصان کودک نی نی مایند دریافت نمایید.

دارو درمانی

دارو درمانی معمولا برای کودکان مبتلا به ODD تجویز نمیشود مگر اینکه کودک همزمان به اختلالات دیگری مانند افسردگی یا ADHD مبتلا باشد و برای کنترل علائم آن اختلالها از دارو درمانی استفاده شود. برای آشنایی بیشتر با نشانه های بیش فعالی کودکان کلیک کنید.

درمان شناختی-رفتاری ODD

در درمان شناختی-رفتاری به کودک کمک میشود تا الگوهای فکری که منجر به مشکلات رفتاری شدهاند را شناسایی کند و به تغییر آنها بپردازد. در این درمان به کودک کمک میشود تا راه حلهای مختلفی را برای مشکلات خود یاد بگیرد و به کار ببندد.

آموزش مدیریت والدین

در این شیوه به والدین آموزش داده میشود تا بتوانند تغییرات مثبتی در رفتار کودک خود ایجاد کنند. برای رسیدن به این هدف یک برنامه مدیریتی رفتاری ترتیب داده میشود که در آن به رفتاریهای مثبت کودک، پاداش داده شده و رفتارهای منفی او مورد تنبیه واقع میشوند.

خانواده درمانی

خانواده درمانی میتواند در بهبود روابط بین اعضای خانواده نقش مهمی داشته باشد و تعاملات کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای را بهتر کند.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال نافرمانی مقابله ای ODD می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول

در صورتی که کودکی اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای داشته باشد تشخیص کدام اختلال ارجعیت دارد؟

در این حالت کودک با اختلال سلوک شناسایی می‌شود زیرا اغلب علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای در اختلال سلوک نیز وجود دارد و همواره تشخیص اختلالی اولویت دارد که احتمالا با خطر بیشتری برای فرد و جامعه همراه است.

منبع: اختلال نافرمانی مقابله ای کودک ODD